اختلال مادرزادی استخوان لگن

دررفتگی استخوان ران در کودکان

مفصل لگن از نوع مفصل‌های گوی و کاسه‌ای است. قسمت گوی آن را بخش گرد و توپ مانند استخوان ران تشکیل می‌دهد و قسمت کاسه‌ای آن بخش حفره‌ی حلقه‌ای یا استابولوم استخوان لگن است که سر استخوان ران در آن قرار می‌گیرد. هنگامی‌که کودک به نوع ضعف اولیه اختلال مادرزادی لگن مبتلا است قسمت گوی مانند استخوان ران به ‌آرامی در استابولوم به عقب و جلو حرکت کرده و باعث بی‌ثباتی لگن می‌شود. اما در موارد شدیدتر، استخوان ران به‌طور کامل جابه‌جا شده و از استابولوم خارج می‌گردد.

شدت در‌رفتگی مادرزادی لگن در ناحیه مفصل ران در افراد مختلف متفاوت است. در بعضی کودکان سر استخوان ران در بدو تولد کاملا خارج از حفره استابولوم است که به آن دررفتگی مادرزادی سر استخوان ران می گویند.

در بعضی دیگر سر استخوان ران در حفره استابولوم هست ولی ناپایدار بوده و به آسانی از آن خارج و به آن داخل می شود. در برخی دیگر هم ممکن است در ابتدای تولد مشکل چندانی در مفصل ران نباشد ولی ناپایداری مفصل ران با رشد بچه بیشتر شود.

به جهت جلوگیری از عوارض ثانویه دررفتگی مادرزادی لگن و همچنین جهت تشخیص به موقع این بیماری می توان آن را به سهولت و با کمترین عارضه درمان نمود. بدین سبب برنامه غربالگری این بیماری در غالب کشورها انجام می شود تا تمام نوزادان بلافاصله بعد از تولد، توسط پزشک از لحاظ وجود این بیماری مورد بررسی قرار گیرند که در این صورت روش های تصویر برداری مثل سونوگرافی یا رادیوگرافی بیش از پیش راهگشا خواهد بود.

علائم در رفتگی لگن در کودکان

• چین های پوستی نامتقارن در اطراف کشاله ران
• عدم ایجاد حداکثر فاصله مناسب بین استخوان های ران کودک در هنگام تعویض پوشک
• محدود شدن حرکات مفصل ران کودک
• تغییر شکل غیر عادی لگن
• لنگیدن کودک هنگام راه رفتن و یا بیشتر شدن گودی کمر در کودکانی با سن بالاتر

تشخیص در رفتگی استخوان ران توسط پزشک

پزشک معالج در سنین مختلف، تست های گوناگونی را انجام می دهد. پزشک نوزاد را به پشت بر روی تخت خوابانده و با گرفتن ران و ساق نوزاد، مفصل ران را با فشار دست جا می ندازد و با برداشته شدن فشار مفصل دوباره در می رود.

تست تلسکوپی نیز روشی از معاینه است که در آن پزشك کودک را به پشت بر روی تخت خوابانده و سپس با یك دست لگن طرف سالم را ثابت نگه می دارد و با دست دیگر ساق یا ران طرف در رفته را گرفته و در امتداد ران به طرف پایین کشیده و همزمان به طرف بالا هدایت می نماید. در تست تلسکوپی پزشک ران بچه را به بالا و پائین حرکت می دهد. در درفتگی مفصل ران، به علت اینكه سر استخوان ران در درون حفره استابولوم نیست این مانور موجب می شود استخوان ران به راحتی به سمت بالا و پایین حركت كند.

مطالعات بیشتر توسط سونوگرافی و رادیوگرافی انجام شده و موقعیت قرارگیری استخوان لگن و ران را نسبت به هم سنجیده و نتایج حاصل از آن را برای ادامه درمان در اختیار پزشک قرار می دهد.

درمان در رفتگی لگن در سنین نوزادی

در سنین نوزادی تا قبل از ۶ ماهگی درمان توسط کمربندهای خاصی به نام پاولیک هارنس (Pavlik harness) انجام می گیرد. این کمربند دارای نوارهایی است که موقعیت پای نوزاد را در حالتی خاص قرار داده تا با فاصله مناسب از یکدیگر قرار گیرند و نهایتا سر استخوان ران در حفره استابولوم پایدار بماند.

این درمان تا زمانی که نوزاد شروع به چهار دست و پا رفتن ننموده قابل اجرا می‌باشد.

در سنین 6 تا 18 ماهگی درمان به سادگی انجام نمی پذیرد. معمولا در این سن مفصل ران نوزاد در اتاق عمل و با بیهوشی جا‌‌‌اندازی شده و سپس با روش خاص گچگیری به نام اسپایکا (spica)، گچگیری می شوند.

در سنین بالاتر احتمال نیاز به جراحی استخوان ران بیشتر شده و درمان با جراحی و تراکشن استخوانی انجام می پذیرد.

 
گچگیری اسپایکا و تخت مخصوص گچگیری (تخت اسپایکا):

برای گچگیری و درمان دررفتگی استخوان ران، از روش خاص گچگیری اسپایکا استفاده می شود. گچ اسپایکا نیم‌تنه بیمار را از سینه به پایین در بر می گیرد و تمام اندام شکسته شده در گچ قرار می گیرد. بسته به سن کودک این گچ بین سه تا شش هفته باقی مانده و سپس خارج و یا تعویض می‌گردد.

به منظور گچگیری لگن و پای بیمار، از تخت های خاصی به نام تخت اسپایکا استفاده می گردد. این تخت ها قابلیت های ویژه ای به پزشک ارائه می دهد تا وی بتواند به بهترین شکل عمل گچگیری را انجام دهد. بنابراین تخت هایی طراحی شد تا به پزشک این امکان را بدهد که نیم‌تنه بیمار (در حد فاصل کمر تا نوک انگشتان پای کودک) با کمترین سطح اتکا و در بهترین حالت مورد گچ گیری قرار گیرد.

این تخت ها تکیه گاهی برای بالاتنه بیمار بوده و در قسمت کمر و باسن سطح اتکایی کوچکتر دارند و جهت گچگیری باز هستند. تخت اسپایکا قابلیت تنظیم ارتفاع و همچنین تنظیم فاصله بین دو سطح اتکای بدن بیمار را داراست. جنس تخت اسپایکا باید به گونه ای باشد که پس از هر بار استفاده قابلیت ضد عفونی و شستشو داشته باشد.